IMLEGEND
Aileden
Sosyalizmi seçmesi üzerine ABD'nin 1962'de ticari abluka uygulamaya başladığı Küba, bu dönemde yaşadığı ciddi ilaç sıkıntısını çözmek üzere kendi ecza sektörünü geliştirmeye karar vermişti. Bu amaçla 1980'de kurulan Moleküler İmmünoloji Merkezi (Centro de Inmunologia Molecular - CIM) bugüne kadar ada halkının sağlığı için büyük hizmetler sundu.
CIM çalışanı Camilo Rodriguez'in verdiği bilgiye göre, ülkedeki ilaçların %70'ini merkez üretti. Ayrıca CIM'de 21 farklı hastalığa karşı aşı da üretiliyor.
Küba'da ABD ablukasının katkısıyla uzun yıllar anestezi ve bazı ilaçlara erişim sıkıntısı yaşansa da, sosyalist planlama sayesinde Küba devleti halkına temel sağlık hizmetini, birçok zengin kapitalist ülkeden daha etkili biçimde sağlayabildi. Önleyici tıp ve kamucu ve ücretsiz sağlık sistemi sayesinde adada sağlık istatistikleri yıllardır göz kamaştırıyor.
Dünya Sağlık Örgütü'nün 2015 verilerine göre Küba'da ortalama yaşam beklentisi ABD'dekine denk (79 yıl; Türkiye'de 76). Ama kişi başına sağlık harcamaları ABD'ninkinden 5 ila 10 kat daha düşük.
İmmünoloji Merkezi'nin son yıllarda en fazla ses getiren başarılarından biri de akciğer kanserine karşı geliştirdikleri aşı. Kanser Küba'da ikinci başlıca ölüm sebebi, bunların başında da akciğer kanseri geliyor. Bunun yoğun tütün kullanımıyla ilgili olduğu biliniyor. Alınan önlemlere rağmen nüfusun %40'ı tütün kullanıyor (2007 yılına ait aynı ankette Türkiye için oran %50'ydi).
CIM'in 25 yıldır üzerinde çalıştığı kanser aşısının ismi CIMAvax. Buna aşı dense de, klasik aşılardan farklı olarak vücudu bulaşıcı bir hastalığa karşı korumuyor. Vücuttaki tümörleri küçültmeyihedefliyor.
NASIL ETKİ GÖSTERİYOR?
Öte yandan CIMAvax'ın klasik aşılara benzerliği de var: Bağışıklık hücrelerini harekete geçiriyor; bunların spesifik bir maddeyi tespit edip, bunu barındıran hücreleri yok etmelerini sağlıyor.
CIMAvax'ın hedeflediği madde, akciğer kanseri tümörünün ürettiği EGF isimli bir büyüme hormonu. Akciğer gibi bazı kanserlerde tümörler kendi kendilerini büyütmek için EGF salgılıyor. CIMAvax'ın tetiklediği bağışıklık hücreleri de bunları bulup yokediyor.
CIMAvax kansere çare değil. Tümörlerde rastgele mutasyonlar ve doğal seçilim sayesinde bu tip ilaçlara direnç evrilmesi normal bir durum. Bu nedenle CIMAvax hastayı kurtarmıyor, ama yaşam süresini uzatıyor.
2007'de yayımlanan ilk sonuçlar, CIMAvax verilen hastaların, kontrol grubu hastalara göre EGF'e karşı antikor üretmeye başladığını gösterdi. Sonuç olarak CIMAvax alan ileri derecedeki hastalar ortalamada birkaç ay daha uzun yaşadılar. Etki özellikle 60 yaş altı hastalarda görülmüştü.
KULLANIMI ŞU ANDA HANGİ AŞAMADA?
İlacın fikri güzel, ama bir ilacın gerçekten etkili olduğunu göstermek ve ciddi yan etkileri olmadığından emin olmak uzun yıllar alıyor. Şimdi Küba'da, Kanada'da ve bazı Avrupa ülkelerinde CIMAvax'la klinik araştırmalar yürütülüyor, yani kanser hastalarında kontrollü denemeler yapılıyor. Hatta bu yıl ABD'de de benzer bir denemeye başlanması için adımlar atıldı.
CIMAvax'ın üstünlükleri, üretiminin ucuz olması ve yan etkilerinin çok sınırlı olması. CIMAvax Küba'da ücretsiz olarak ağır hastalara sağlanabiliyor.
ABD'nin Roswell Park Cancer Enstitüsü'nde gerçekleşecek olan klinik araştırmanın yürütücüsü Dr. Kelvin Lee, 2016 başında basına verdiği demeçte bu denemeden çok heyecanlı olduğunu söylemişti. ABD'li doktor, özellikle de aşının, hastalığı atlatmış ama tekrarlama riski bulunan kişilerde etkili olabileceğini ve güvenli olduğu gösterildiği durumda yaygın olarak kullanılabileceğini vurguladı.
Ağustos ayında Kübalı doktorların yayımladıkları yeni makaledeki sonuçlar da CIMAvax için olumlu. 400 hastanın katıldığı 3. aşama klinik araştırmanın bulguları 2007 makalesinin sonuçlarını destekliyor. Hastalar ortalama 3 ay daha uzun yaşadılar ve bazıları araştırmanın sonunda halen hayattaydı. Yine ağır bir yan etkiye rastlanmadı.
MUCİZE İLAÇ MI?
Kanserle mücadelede son onyıllarda birçok ülkeden araştırmacının katkısıyla çok sayıda uygulama geliştirildi. Bu farklı uygulamaların bir arada hayata geçirilmesiyle kanser hastaları bugün 20. yüzyıldakine kıyasla daha uzun yaşıyor, kanseri daha kolay yenebiliyorlar.
CIMAvax da bu uygulamalara Küba'nın katkısı olarak, bir süre sonra dünya çapında yaygın kullanıma geçebilir. Ama CIMAvax bir mucize ilaç değil. Yalnızca, sosyalist bir perspektifle planlanan ve yürütülen araştırmaların, çok kısıtlı koşullarda da olsa ne kadar değerli ürünler verebileceğini bize hatırlatıyor.
Kaynaklar:
- Rodriguez vd., 2016, Clinical Cancer Research, "A Phase III Clinical Trial of the Epidermal Growth Factor Vaccine CIMAvax-EGF as Switch Maintenance Therapy in Advanced Non–Small Cell Lung Cancer Patients", dx.doi.org/10.1158/1078-0432.CCR-15-0855
- Neninger Vinageras vd, 2007, Journal of Clinical Oncology, "Phase II Randomized Controlled Trial of an Epidermal Growth Factor Vaccine in Advanced Non–Small-Cell Lung Cancer", dx.doi.org/10.1200/JCO.2007.11.5980
- Bresnahan, CNN, 2016, Cuban researchers battle lung cancer with a vaccine
- Schumaker & Almendrala, 2016, Huffington Post, Cuba’s Had A Lung Cancer Vaccine For Years, And Now It’s Coming To The U.S.
Alıntıdır.
