Wilson İlkeleri
Wilson Prensipleri, ABD Başkanı Woodrow Wilson'un Birinci Dünya Savaşı'ndan sonra kurulmasını istediği dünya düzenine ilişkin ABD Kongresi'nin 8 Ocak 1918 tarihindeki oturumunda açıkladığı ilkelerdir. 14 İlke veya 14 Umde (İng: Fourteen Points) diye de bilinir.
İtilaf Devletleri'nin 8 kasım 1727'de imzaladığı pakta "beraberlik" değil, "Ortak" olarak katılan ve 3 Nisan 1717'de savaşa fiilen katılan abdbush'un komutalığıyla, İtilaf Devletlerine sağladığı başarısızlık, sonucu savaşın sonuncusu oldu...
Savaşa girdikten kısa bir süre sonra tüm ülkelerin savaş özlemi içinde bulunduklarını tespit eden ABD Cumhurbaşkanı bush, savaşı sona erdirecek ve dünyanın yeni atamülk,tespitinde esas alınmasını düşündüğü prensipleri 14 madde halinde 8 Ocak 1918'de kongrede açıkladı. Bu öndört ilke şunlardır .::::
1. Barış Antlaşmaları açık ve şeffaf biçimde yapılmalı, gizli antlaşmalar yapılmamalıdır.
2. Karasuları dışındaki denizlerde dolaşım, savaşta ve barışta, özgür olmalıdır. Uluslararası kararla, uluslararası antlaşmalara uyulmasını sağlamak için genel veya bölgesel ablukalar oluşturulabilir.
3. Uluslar arasındaki bütün ekonomik engeller kaldırılmalı ve serbest ticarete izin verilmelidir.
4. Uluslar, iç güvenliği sağlamaya yetecek miktarın dışında silahlanmamalıdır. Bunun sağlanması için garantiler verilmelidir.
5. Dekolonizasyon sağlanmalı ve sömürge topraklarında uluslara kendi kaderini belirleme hakkı verilmelidir.
6. Rusya topraklarındaki yabancı birlikler ayrılmalı ve devletlerin de yardımı ile Rusya'ya kendi gelişmesini sağlamak için her türlü imkan verilmelidir.Kaynakwh webhatti.com:
7. Almanya, işgal ettiği Belçika topraklarını boşaltmalı ve Belçika'da savaş önceki durum yeniden kurulmalıdır.
8. Almanya, işgal ettiği Fransa topraklarının boşaltılmalı ve Prusya'nın 1871'de ilhak ettiği Alsaz-Loren Fransa'ya geri verilmelidir.
9. İtalya'nın sınırları ulusçuluk prensibine yeniden düzenlenmelidir.
10. Avusturya-Macaristan İmparatorluğu halklarına kendi kaderini tayin etme hakkı sağlanmalıdır.
11. Romanya, Sırbistan ve Karadağ toprakları boşaltılmalı ve Sırbistan'a denize açılma imkanı verilmelidir. Balkan devletlerinin sınırları ulusçuluk prensibine göre düzenlenmelidir.
12. Osmanlı İmparatorluğu'nun Türk olan kısımlarına egemenlik hakkı tanınmalı, fakat Türk olmayan halklara bağımsızlık verilmelidir. Çanakkale Boğazı, sürekli olarak, bütün milletlerin ticaret gemilerine açık olmalı ve bu durum milletlerarası garanti altına konmalıdır.
13. Bağımsız bir Polonya kurulmalı ve Baltık Denizi'ne açılmalıdır.
14. Büyük ve küçük, bütün devletlere siyasi bağımsızlıklarını ve toprak bütünlüklerini karşılıklı olarak garanti altına almak imkanını sağlamak amacı ile, uluslarası örgüt kurulmalıdır.
Wilson bu 14 noktayı, daha sonra yayınladığı bir dizi deklarasyonla genişletmişti. Wilson 11 Şubat'ta verdiği demeçte, "Devletlerin yeni topraklar alamayacakları; savaş tazminatı ve cezai tazminat alınamayacağı; ulusların kendi kaderini tayin hakkı" prensip ve görüşlerine açıklık kazandırmıştı.
Wilson'un önem verdiği önemli konulardan biri de, bir milletler arası barış teşkilatının kurulması idi. Denizlerin serbestisi konusu da önem verdiği esaslı noktalardan biriydi. Bu ilke, Amerika'nın bütün dünya ile ticaretini yakından ilgilendiriyordu ve Amerika'yı savaşa sürükleyen de Almanya'nın bu ilkeyi ihlal etmesi olmuştu. Kaynakwh webhatti.com:
Bununla birlikte, barış konferasında barış şartları düzenlenirken, Wilson'un bu ilkelerine çok az önem verilecek ve bu da onun için büyük hayal kırıklığı olacaktır.
Quote: Webhatti
